بررسی اثرات سر زنی بر کمیت و کیفیت سیلی‌مارین توده‌های بومی گیاه دارویی خار مریم (Silybum marianum, L.)

گیاه دارویی خار مریم برای درمان و پیشگیری از بیماری‌های کبدی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیشترین مشکلات در برداشت محصول این گیاه داشتن ارتفاع زیاد در شرایط مناسب رشد و ریزش دانه است. بدین منظور در آزمایشی اثر تیمار سرزنی در سه سطح (شاهد، سر زنی در مرحله 7 برگی و سرزنی در مرحله ظهور کاپیتول) و توده‌های محلی خار مریم (گل بنفش اصفهان، گل سفید اهواز و گل بنفش اهواز) بر میزان سیلی‌مارین، سیلی‌بین، ایزوسیلی‌بین، سیلی‌کریستین، سیلی‌دیانین، تاکسی‌فولین، عملکرد دانه، ارتفاع گیاه و تعداد روزها تا گلدهی مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین انجام شد. نتایج نشان داد که سر‌زنی و توده‌های محلی اثر معنی‌داری بر عملکرد دانه ندارند. سرزنی به‌طور معنی‌داری باعث کاهش ارتفاع گیاه گردید ولی بین توده‌ها اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد. سر زنی از طریق ایجاد تنش و نیز تاخیر در گلدهی و همزمانی پر شدن دانه با گرمای بالا باعث افزایش مواد مؤثر دارویی گردید. تفاوت میزان مواد مؤثر دارویی در میان توده‌ها بسیار مشخص بود. در توده اصفهان به‌ترتیب میزان سیلی‌مارین 81/2 و 09/2، سیلی‌کریستین 30 /2 و 64/4 و ایزوسیلی‌بین 63/3 و 90/4 برابر توده‌های گل سفید و گل بنفش اهواز بود. در توده گل سفید اهواز سیلی‌دیانین مشاهده نشد. میزان سیلی‌بین در توده گل بنفش اهواز به‌ترتیب 2 و 6 برابر توده‌های گل بنفش اصفهان و گل سفید اهواز بود. نتایج آزمایش نشان داد تیمار توده بسیار بیشتر از تیمار سر‌زنی بر میزان متابولیت‌های دارویی اثر داشت. توده اصفهان 26 روز دیررس‌تر از توده‌های اهواز بود.